Saskia Koldijk plakt werkers vol met sensoren

Stress op het werk: veel werknemers lijden er aan op hun werkplek. Is het mogelijk bij kantoorwerkers te meten of zij hiervan last hebben? En valt er preventief iets tegen te doen? Onderzoeker Saskia Koldijk ging aan de slag om een stressdetector te ontwerpen. door Marc Laan

Wat gebeurt er met iemand die gestrest raakt en daardoor afgeleid wordt van zijn dagelijkse werk? Dat onderzocht promovendus Saskia Koldijk (1987) bij TNO en de Radboud Universiteit Nijmegen. Koldijk is afgestudeerd in Artificial Intelligence en wilde weten of je aan iemands gedrag kunt aflezen dat er stress in het spel is. Daartoe ondernam ze een aantal experimenten.

'Haastziekte', zo noemen psychologen werkstress ook wel. Koldijk: “In de vakliteratuur wordt beschreven hoe kantoorwerkers die in hun werk onderbroken worden door e-mails en telefoontjes, al na twintig minuten tekenen van frustratie en werkdruk vertonen.”

Tezamen met collega-onderzoekers plakte ze sensoren op hart en huid van proefpersonen die op een gesimuleerd kantoor achter de pc aan het werk zijn. Zij bracht de hartslag in kaart en mat de hoeveelheid zweet op hun huid. Zij telde hun aantal toetsaanslagen en hield bij hoeveel programma's tegelijk zij openden op het beeldscherm.Tegelijk filmde zij de gezichtsuitdrukkingen met een videocamera en detecteerde zij de lichaamshouding met een 3D-Kinect-camera, bekend van de Xbox-computerspellen van Microsoft.

Het hele digitale waarnemingscircus leverde volgens haar 'een bak ruwe data op', die bewerkt moest worden voordat er een zinnige conclusie uit kon worden getrokken. “Ik heb alle data zo geordend, dat je per minuut al die diverse waarnemingen kunt synchroniseren. Dus hartslag per minuut, lichaamshouding en zweetuitscheiding op datzelfde moment. Het vergde zes maanden om die ordening per minuut rond te krijgen.”

Koldijk koppelde aan de fysieke waarnemingen een vragenlijst: de proefpersonen werd gevraagd hoe gestrest zij zich op elk moment voelden, hoe gefrustreerd zij waren door onderbrekingen in hun werk door inkomende mails, terwijl zij tegelijk onder tijdsdruk werden gezet. “Zo hoopten wij een geautomatiseerd emotiemodel te kunnen opstellen, dat stress herkent.'

“Toen wij er aan begonnen hadden wij een vrij simpel beeld van wat stress is. Gaandeweg ontdekten we dat stress meerdere dimensies heeft. Allereerst zijn er de stressoren, storende impulsen uit de omgeving. Die kun je meten: hoeveel taken voert iemand uit en hoe vaak wordt hij daarin gestoord. Een tweede dimensie is de perceptie van die storingen door de proefpersoon zelf. De één ervaart een storing niet als stress, de ander wordt er gefrustreerd van. Dat verschilt heel erg per persoon. Als derde ontdekte ik dat stress niet zomaar over gaat als de storingen weg zijn. Sommige mensen houden hoofdpijn, blijven vermoeid, kunnen zich niet goed ontspannen.”

“Aan het begin van het experiment dachten wij: 'We plakken sensoren op iemand, en gaan meten'. Maar mensen bleken erg te verschillen. Het geautomatiseerde model achter onze stressdetector moest gaandeweg steeds meer aangepast worden, het model moest leren van verschillen per individu. Eén generiek model voldeed niet.”
“Neem de gezichtsuitdrukkingen: de ene persoon knijpt bij concentratie op een taak de ogen samen en laat tegelijk de mond open hangen. Bij anderen is dat precies andersom: samengeknepen lippen en wijd open ogen. Daar kwam ik pas achter toen het automatische model helemaal niet bleek te werken. Het gekke was: ik zelf zag wèl of een persoon gestrest was.”

Het doel van het experiment was het ontwikkelen van een E-coach, een app die mensen helpt hun welzijn op de werkplek te managen en te verbeteren. “Stress door af en toe een deadline is normaal, maar je moet ook ontstressen. Mensen die kampen met blijvende stress-effecten als vermoeidheid en hoofdpijn, hebben vaak baat bij voldoende lichaamsactiviteit, voldoende slaap en regelmatig eten.”
“Met een E-coach op je smartphone kun je jezelf doelen stellen, bijvoorbeeld op tijd naar bed gaan of dagelijks bewegen. De app meet je gedrag en vraagt op gezette tijden naar je gemoedstoestand. Zo krijg je een goed beeld hoe het met je gaat en op welk gebied je coaching kunt gebruiken.”

Inmiddels werkt Koldijk bij het Rotterdamse bedrijf Sense Health, dat twee apps heeft uitgebracht voor welzijn thuis en op de werkplek. Het programma Brightr daagt kantoorwerkers uit tot het stellen van doelen voor mentale weerbaarheid, lichaamsactiviteit en voldoende slaap.

Een ander programma, Goalie, ondersteunt mensen die last hebben van psychische stoornissen als depressie en angst. Deze app is inmiddels in gebruik bij therapeuten. “De behandelaar en de patiënt kunnen hiermee achterhalen welke factoren hun stemmingen bepalen.”

Een aparte uitdaging is de privacy van de proefpersonen. Koldijk: “Wij slaan alleen data op die strikt noodzakelijk zijn om de apps te laten werken. Vaak zijn ruwe data, zoals camerabeelden en geografische positie, helemaal niet nodig.”

Saskia Koldijk promoveert in oktober aan de Radboud Universiteit op haar onderzoek, dat mede gefinancierd werd door Commit. Koldijk: “Het is prachtig te zien hoe de kennis die ik heb opgedaan tijdens mijn onderzoek, nu bij Sense Health wordt toegepast in echt werkende apps. We brengen ongeveer iedere twee weken een update van de apps uit. Dat gaat heel wat sneller dan in de wetenschap.”

marclaan.nl

Verder lezen:

- De dataset van Koldijk is beschikbaar voor onderzoek

- Paper Unobtrusive Monitoring of Knowledge Workers for Stress Self-regulation

- Paper Visual Analytics ofWork Behavior Data - Insights on Individual Differences